काठमाडौं, २२ साउन/रासस
जल तथा मौसम विज्ञान विभागले गत असार २३ गते कञ्चनपुरलगायत क्षेत्रमा भएको अति भारी वर्षाको अध्ययन गरी प्रतिवेदन सार्वजनिक गरेको छ ।
विभागले आइतवार सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदन अनुसार सो वर्षाको प्रणालीहरूको सम्मिश्रण प्रक्रिया तथा वर्षाको परिमाणका आधारमा उक्त मौसमी घटनालाई ‘तराई क्लाउड ब्रस्ट’ नामकरण गरिएको छ ।
विभागले जिल्लाका दोधारा, हनुमाननगर र सुन्दरपुरमा जडित स्वचालित वर्षा मापन उपकरणहरूको स्थलगत परीक्षण गरी दोधारा र हनुमाननगर हावापानी केन्द्रमा जडित उपकरणको कार्य अवस्था मापदण्ड भित्रै रहेको र प्राप्त तथ्याङ्क सही रहेको उल्लेख गरेको छ ।
तथापि सुन्दरपुर केन्द्रमा जडित उपकरणबाट हाल प्राप्त भएको तथ्याङ्क विभागको मापदण्डभन्दा फरक देखिएकाले थप अध्ययन गर्नुपर्ने स्थलगत परीक्षण टोलीले पेश गरेको विभागको प्रतिवेदनको सारांशमा उल्लेख छ ।
गत असार २३ गते राति २२ः०५ देखि २३ः०५ बजेसम्म एक घण्टाको अवधिमा हनुमाननगरमा १०२ मिलिमिटर वर्षा मापन भएको थियो । उक्त क्षेत्रमा सतही, मध्य र उपल्लो वायुमण्डलमा मनसुनी र पश्चिमी वायुमा विकास भएको न्यूनचापीय प्रणालीहरूको सम्मिश्रणका कारण अत्यधिक वर्षा भएको अध्ययनबाट देखिएको विभागका प्रवक्ता सुनील पोखरेलले जानकारी दिए ।
सर्वाधिक वर्षाका कारण कञ्चनपुरका समथर भूभागहरू डुबानमा परेका तथा विभिन्न नदीखोलामा बाढीसमेत आई क्षति भएको थियो । असार २५ गते बिहान ६ः१५ बजेको सेटेलाइट तस्बिरको विश्लेषण गर्दा कञ्चनपुरको करीब ९८ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल (कुल क्षेत्रफलको करीब छ प्रतिशत) भूभाग डुबानमा परेको थियो । जसमध्ये करीब ८५ वर्ग किमी कृषियोग्य भूभाग रहेको तथा ससाना संरचनाहरूसमेत गरी करीब १४ हजार भवन प्रभावित भएका थिए ।
नेपालमा हालसम्म मापन गरिएको सर्वाधिक वर्षाको घटनामा तुलनात्मकरूपमा कम क्षति भएको विवरणहरू स्थलगत भ्रमणका क्रममा गरिएका अन्तत्र्रिmया तथा अन्य स्रोतबाट प्राप्त भएको छ । यसरी क्षति न्यूनीकरण हुनुमा विभागबाट समयमैं प्रवाह गरिएको विशेष बुलेटिनहरू, प्रभावमा आधारित मौसम पूर्वानुमान, ‘मास एसएमएस’ सेवा तथा सोअनुरूप पर्याप्त पूर्वतयारी र पूर्वकार्य एवं प्रभावकारी खोज तथा उद्धारको प्रमुख भूमिका रहेको प्रतिवेदनको निष्कर्ष छ ।
जलवायु परिवर्तनका कारण यस्ता विषम जल तथा मौसमी घटनाहरू बढ्दै जाने हुँदा विपद्को जोखिम न्यूनीकरण गर्न पूर्वानुमान तथा पूर्वतयारीलगायतका उपरोक्त क्षेत्रहरूमा लगानी बढाउँदै जानु आवश्यक रहेको प्रतिवदेनको सुझाव छ ।
