काठमाडौं, २५ मङ्सिर/रासस
धितोपत्र बजारमा शेयर कारोबार मापक नेप्से परिसूचकले गत भदौ ३ गते तीन हजार दुई सयभन्दा माथि पुगेर हालसम्मकै उच्च बिन्दु बनाएको थियो । त्यसको अघिल्लो दिन बजार तीन हजार १९९ दशमलव शून्य तीन बिन्दुमा पुगेर कारोबार बन्द भएको थियो । त्यसयता शेयर बजार निरन्तर घट्दो क्रममा छ । नेप्से घट्दै बिहीवार दुई हजार ४४९ दशमलव ९७ बिन्दुमा कारोबार बन्द भएको थियो ।
नेपाल स्टक एक्सचेन्जको तथ्याङ्क अनुसार कारोबार मापक नेप्सेका साथै कारोबार रकम पनि निरन्तर ओरालो लागेको देखिन्छ । चालू आवको पहिलो कारोबार दिन साउन ३ गते दुई हजार ९८० दशमलव ६१ बिन्दुमा बन्द भएको कारोबार भदौ पहिलो साता उच्च बिन्दु छोएर निरन्तर घटिरहेको छ ।
उच्च बिन्दुबाट बजार २३ प्रतिशतभन्दा बढीले घट्दा लगानीकर्ताको रु १० खर्ब बढीकोे सम्पत्ति गुमेको छ । नेप्से परिसूचक उच्चतम हुँदा रु ४४ खर्ब ६८ अर्बको बजार पूँजीकरण बिहीवारको कारोबार पछि रु ३४ खर्ब ४४ अर्बमा खुम्चिएको छ । परिसूचक घटेसँगै कारोबार रकममा समेत गिरावट आएको देखिन्छ । गत साउन ३१ गते दैनिक कारोबार रकम रु २१ अर्बभन्दा बढी भएकामा बिहीवार रु दुई अर्ब ६७ करोडमा सीमित हुन पुगेको थियो ।
शेयर बजारमा नेप्सेका साथै कारोबार घट्दा लगानीकर्तामा निराशा छाएको छ । अझ नयाँ लगानीकर्ता अन्योलमा रहेका देखिन्छन् । साना लगानीकर्ता बजारमा त्यति खुल्न सकेका छैनन् । बजार निरन्तर घट्न थालेपछि लगानी नै डुब्ने चिन्तामा उनीहरू रहेको देखिन्छ । नेपाल इन्फ्रास्ट्रक्चर बैंक (निफ्रा)को प्राथमिक शेयरबाट आइपिओ भर्न शुरू गरेका भक्तपुरका माधव ढकाल साथीको सहयोगमा दोस्रो बजारमा छिरेका थिए । “शुरूमा राम्रै कमाइ भयो, कमाइ देखेर सापटी मागेर अरू रकम यसमा लगाएँ, अहिले घाटामा छु, बेच्न नि घाटा छ, सस्तोमा किन्न पैसा छैन,” उनी भन्छन् ।
त्यस्तै, शेयर बजारका बादशाह भनेर चिनिने लगानीकर्ता निर्मल प्रधान बजार घटबढ हुनु स्वाभाविक भएको र बुझेर लगानी गर्न सुझाव दिन्छन् । आम लगानीकर्ता बजार घट्दा आत्तिने र बढ्दा मात्तिने गर्छन्, जुन सही होइन, बजार केही समय घट्छ र पछि बढ्छ पनि त्यसैले धैर्यता आवश्यक हुने बताउँदै सरकार र नियामक निकाय पनि शेयर बजारको दिगो विकास तथा विस्तारमा संवेदनशील हुन जरुरी रहेको धारणा राख्छन् ।
नेपालको पूँजीबजारमा तरलताले विशेष प्रभाव पारेको देखिन्छ । बैंकिङ प्रणालीमा तरलताको चाप पर्दा बजार घट्ने गरेको देखिन्छ । “जब बैंकमा तरलता बढी हुन्छ, उनीहरू सस्तो ब्याजदरमा शेयर कर्जा दिन थाल्छन्, ठूला लगानीकर्ताले त्यसको प्रयोग गर्छन्, जसले कारोबार बढी हुन्छ र बजार बढ्छ, तर जब तरलता सङ्कट आउँछ, उनीहरू निक्षेप बढाउन ब्याजदर बढाउने र कर्जा दिन नसक्ने अवस्थामा पुग्छन्, तब शेयर कारोबार घट्ने गरेको छ,” प्रधान अनुभव सुनाउँछन् ।
साना लगानीकर्ता डरमा, ठूला पर्ख र हेरको अवस्थामा
सिडिएस एन्ड क्लियरिड्ढा अनुसार धितोपत्र कारोबार गर्न आवश्यक डिम्याट खाता खोल्नेको सङ्ख्या ४७ लाख नाघिसकेको छ भने मेरो शेयर प्रयोगकर्ता ३८ लाखभन्दा बढी छन् । सतचालीस लाख लगानीकर्तामध्ये सङ्ख्याका आधारमा साना लगानीकर्ताको अत्यधिक वृद्धि भएको देखिन्छ । गएको एक वर्षको अवधिमा चियापसलदेखि कार्यालयको बैठकको समयमा समेत पूँजीबजारका बारेमा बहस चल्न थालेको अवस्था छ ।
शेयर बजार स्वतन्त्ररूपमा माग र पूर्तिका आधारमा चल्नुपर्नेमा लगानीकर्ता संरक्षण चौधरी जोड दिन्छन् । हाल गृहिणी र महिला लगानीकर्ताको सङ्ख्यासमेत बढेको छ, सानोसानो पूँजी जम्मा भएर नै दैनिक कारोबार करीब रु २२ अर्ब पुगेको थियो । त्यस्ता साना र नयाँ शेयर लगानीकर्ताको लगानीको सुरक्षामा सरकार तथा नियामक विशेषरूपमा सजग हुनुपर्ने चौधरीको भनाइ छ ।
घटेको बजारमा साना र त्यसमाथि नयाँ लगानीकर्ताको सम्पत्ति घट्दै जाँदा उनीहरूमा डर देखिएको स्वयम् लगानीकर्ता स्वीकार्छन् । यस्तोमा बजार घट्ने मात्र नभई राम्रा प्रतिफल दिने कम्पनीमा गरेको लगानीमा डराउन नहुने र शेयर बजारमा लगानी गर्दा धैर्यता राख्नुपर्नेमा लगानीकर्ता छोटेलाल रौनियारको जोड छ ।
“बजार विस्तार भएको छ, कारोबार प्रविधिमैत्री हुँदैछ, डिम्याट र मेरो शेयरका साथै शेयर कारोबार गर्न टिएमएसको प्रयोगकर्ता दिनदिनै बढेको अवस्था छ, यसले बजारमा सकारात्मक प्रभाव पारेको र अझ यसको विकास तथा दिगोपनका लागि नियामकले लगानीकर्ताको हितलाई ध्यान दिएर नीति बनाएर बजारको नियमन गर्ने वातावरण बने बजारको भविष्य राम्रो रहेको छ,” शुक्रवार राजधानीमा आयोजित एक कार्यक्रममा रौनियारले आफ्ना धारणा राखे । उनले बजारमा राम्रो सम्भावना रहेको र पूँजी बजारको विकास तथा विस्तारमा सबै लगानीकर्ता एकजुट भएर बजार अनुकूल हुँदा आवेशमा नआउन र प्रतिकूल हुँदा धैर्यता अपनाउन आवश्यक हुने बताए ।
जुट्दै लगानीकर्ता सङ्घ
नेपालको पूँजी बजार जब घट्न थाल्छ, तब शेयर बजार सुधार गर्ने नाममा विभिन्न कार्यक्रमसहित लगानीकर्ता मिलेर सङ्घ खोल्दै आन्दोलन गर्ने गरेका छन् । छोटो समयमा नै यस्ता सङ्घ धेरै बनेको अवस्थामा पछिल्लो समय सबै मिलेर अगाडि बढ्ने भन्दै जुट्न थालेको देखिन्छ । शुक्रवार आयोजित ‘पूँजी बजारको सङ्कट र समाधानको सूत्र’ नामक छलफल कार्यक्रममा अग्रज लगानीकर्ताका साथै सबै सङ्गठनका पदाधिकारीले पनि मिलेर अगाडि बढ्नुपर्नेमा जोड दिएका थिए ।
कार्यक्रममा अग्रज शेयर लगानीकर्ता निर्मल प्रधान, छोटेलाल रौनियार, अम्बिकाप्रसाद पौडेल, शेयर लगानीकर्ता दबाब समूहका अध्यक्ष हरि ढकाल, पूँजी बजार लगानीकर्ता सङ्घकी अध्यक्ष राधा पोखरेल, स्वतन्त्र पूँजी बजार लगानीकर्ता सङ्घका अध्यक्ष रोहन कार्कीलगायतको सहभागिता थियो । कार्यक्रममा सबैले पूँजी बजारमा देखिएको समस्या समाधान गर्न सम्पूर्ण लगानीकर्ता एकजुट हुनुपर्ने बताएका थिए ।
कार्यक्रममा शेयर कारोबारमा मार्जिन ट्रेडिड्ढो कार्यान्वयन, शेयर कर्जामा लगाइएको रु चारदेखि १२ करोडको सीमा पुनर्विचार, धितोपत्र बोर्ड र नेप्सेका प्रमुखको नियुक्तिलगायतका तीन वर्षअघि भएको ५८ बँुदे मागको चाँडोभन्दा चाँडो सम्बोधन गर्न सबै लगानीकर्ता एक भएको अध्यक्ष ढकालले बताए ।
पूँजी बजारमा देखिएका समस्या समाधान र यसको विकास तथा विस्तारका लागि लगानीकर्ता अम्बिकाप्रसाद पौडेलको संयोजकत्वमा कार्यदलसमेत बनेको छ ।
