रवि लामिछाने – एक नयाँ क्रान्तिको बिगुल

• राजेन्द्रप्रसाद कोइराला

रवि लामिछानेमाथि सरकारको निशाना किन ? राजनीतिक प्रतिशोधको शिकार ?

रवि लामिछाने, जो नेपाली राजनीतिमा एक शक्तिशाली र लोकप्रिय नेता तथा पत्रकारको रूपमा उदाएका छन्, हालका दिनमा लगातार विवाद र सरकारी कारबाईको शिकार भइरहेका छन् । यो अवस्था कतिपयलाई सरकारको प्रतिशोधको रूपमा देखिएको छ । यो विषयलाई प्रस्ट्याउनका लागि केही कारण र सम्भावित तथ्यहरूलाई विचार गर्न आवश्यक छ ।

रविको लोकप्रियता र प्रभाव
रवि लामिछानेले पत्रकारिताको माध्यमबाट ठूलो जनसमर्थन आर्जन गरेका थिए । उनले सामाजिक न्याय र जनताका समस्यालाई मुखररूपमा उठाउँदै आएका थिए । जब उनले राजनीतिमा प्रवेश गरे, यो प्रभाव अझ व्यापक बन्यो । उनका क्रियाकलापले स्थापित राजनीतिक दलहरूलाई चुनौती दिएको महसूस भयो ।

सरकारका कतिपय निर्णयहरू र भ्रष्टाचारका मुद्दामा उनले आलोचना गरेकाले सत्ताधारीहरूले उनलाई राजनीतिक प्रतिद्वन्द्वीको रूपमा हेर्न थाले । यस्तो अवस्थामा सरकारबाट उनीमाथि निगरानी र कारबाई हुनु अनौठो होइन ।

नागरिकता विवाद
रवि लामिछानेमाथि सबैभन्दा चर्चित मुद्दा नागरिकता विवाद हो । अमेरिकामा नागरिकता लिएको र त्यसपछि नेपालको नागरिकता पुनः प्राप्त गर्ने प्रक्रियामा कानूनी झमेला परेको थियो । यो मुद्दा न्यायिक हो, तर यसलाई राजनीतीकरण गरेर उनको छविमा आघात पु¥याउन खोजिएको हो भन्ने आरोप पनि लाग्दै आएको छ ।

सत्ताधारी दलहरूको रणनीति
रवि लामिछानेको पार्टी राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) छोटो समयमैं ठूलो प्रभाव पार्न सफल भएको छ । यो स्थापित दलहरूको लागि चुनौती बनेको छ । विशेषगरी रविको प्रत्यक्ष, स्पष्ट र आक्रामक शैलीले सत्ताधारी दलहरूको नीतिहरूलाई उजागर गर्दै आएको छ । यस्तो अवस्थामा राजनीतिकरूपमा कमजोर बनाउन उनलाई मुद्दामा तान्ने, छवि बिगार्ने र सार्वजनिक धारणा परिवर्तन गर्ने रणनीति अपनाइएको देखिन्छ ।

सञ्चारमाध्यमको प्रभाव
रवि लामिछाने स्वयम् सञ्चारजगत्का व्यक्ति भएकाले उनको गतिविधि सहजै चर्चामा आउँछ । सत्तामा रहेका कतिपय नेताहरूलाई उनको यो पहुँच र प्रभावले असहज बनाएको हुन सक्छ ।

राजनीतिक प्रतिशोध ?
रवि लामिछानेमाथि भइरहेका मुद्दा र कारबाईलाई धेरैले प्रतिशोधको रूपमा हेरेका छन् । सरकारको तर्पmबाट भइरहेको यो आक्रमणले दुईवटा प्रमुख सङ्केत दिन्छः

राजनीतिक चुनौतीको दमनः सत्ताधारीहरूलाई रवि लामिछानेजस्ता व्यक्तिले सत्ता खोस्न सक्छन् भन्ने डर ।

सत्ताको दुरुपयोगः कानूनी प्रक्रिया र राज्य संयन्त्रको प्रयोग गरेर विपक्षीलाई कमजोर बनाउने प्रयास ।

समाप्तिः लोकतन्त्रमा असहमतिको सम्मान आवश्यक

लोकतन्त्रमा आलोचना र असहमति हुनु स्वाभाविक हो । तर यदि कुनै राजनीतिक व्यक्तिमाथि मुद्दा चलाउँदा कानूनको नाममा व्यक्तिगत वा दलगत स्वार्थ लुकेको छ भने यो लोकतान्त्रिक मूल्यका लागि खतरा हो । रवि लामिछानेमाथि भइरहेका कारबाईले सरकारको प्रतिशोधजन्य व्यवहारलाई प्रस्ट पार्छ । कानूनी प्रक्रियालाई इमानदारीपूर्वक पालना गरिएको हो भन्ने विषय गम्भीर छलफलको विषय बनेको छ ।

जनताले यस्ता घटनालाई सूक्ष्मरूपमा हेर्नु जरुरी छ । यदि यो राजनीतिक प्रतिशोध हो भने यसले दीर्घकालमा लोकतन्त्रलाई कमजोर बनाउनेछ ।

रवि लामिछानेको उदय र चुनौतीपूर्ण भूमिका
रवि लामिछानेले पत्रकारिताको माध्यमबाट नेपाली जनताको मर्म र पीडालाई उजागर गरे । उनी भ्रष्टाचार, अन्याय र प्रशासनिक कमजोरीका विषयमा स्पष्टरूपमा बोल्न सक्ने व्यक्तित्वका रूपमा चिनिए । ‘सीधा कुरा जनतासँग’ जस्तो कार्यक्रमले उनी जनताको आवाज बने ।

राजनीतिमा प्रवेश गरेपछि पनि उनले स्थापित दलहरूको राजनीतिक शैली र नीतिलाई चुनौती दिन थाले । उनको दल राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) छोटो समयमा नै लोकप्रिय बन्दै गयो । उनीमाथि भइरहेका आरोप र कारबाईहरू यसै लोकप्रियताबाट त्रसित शक्तिहरूको नियोजित रणनीति हुन् भन्ने बुझ्न कठिन छैन ।

सरकारको रवैया र विवादास्पद मुद्दाहरू

नागरिकता विवाद
रवि लामिछानेमाथि अमेरिकाको नागरिकता त्यागेपछि पुनः नेपाली नागरिकता लिने प्रक्रियामा त्रुटि भएको आरोप लगाइयो । यो मुद्दा सामान्य कानूनी प्रक्रियाबाट समाधान हुन सक्थ्यो, तर यसलाई विवादको रूप दिइयो । यो मुद्दालाई लिएर लामिछानेमाथि मीडिया ट्रायल भयो ।

राजनीतिक व्यक्तित्वका रूपमा उनलाई कमजोर बनाउने प्रयास देखियो ।

शक्ति र प्रभावप्रति डर
रवि लामिछानेको बढ्दो जनसमर्थन सत्ताधारी दलहरूको लागि ठूलो चुनौती बनिरहेको छ । रास्वपा संसद्मा प्रभावशालीरूपमा उपस्थित भएको छ ।

रविको ‘भ्रष्टाचारमुक्त नेपाल’को नाराले पुराना दलहरूको छवि झन् कमजोर बनाएको छ । यस्तो स्थितिमा उनको छवि बिगार्न र जनसमर्थन घटाउन उनीमाथि निरन्तर कानूनी र राजनीतिक दबाब सिर्जना गरिएको देखिन्छ ।

मुद्दा र कारबाईहरूको समय समायोजन
लामिछानेमाथि लगाइएका मुद्दाहरू र ती मुद्दाहरू उठ्ने समयलाई नियाल्दा यो स्पष्ट हुन्छ कि प्रमुख राजनीतिक घटनाक्रमको बेला उनलाई विवादमा तान्ने प्रयास भएको छ । कुनै ठोस प्रमाण नहुँदा पनि उनीमाथि अनुसन्धान र कारबाईलाई बलियो बनाउने प्रयास भइरहेको छ ।

राजनीतिक प्रतिशोधका सम्भावित कारणहरू

स्थापित दलहरूको डर
रास्वपाले पुराना राजनीतिक दलहरूलाई प्रत्यक्ष चुनौती दिइरहेको छ । लामिछानेको नेतृत्वले वैकल्पिक राजनीतिका लागि आशा पैदा गरेको छ ।

परम्परागत दलहरू आफ्ना समर्थक गुमाउने डरले लामिछानेमाथि आक्रमण गरिरहेका छन् । लामिछानेको स्पष्ट र जनमुखी शैलीले परम्परागत नेताहरूको भूमिकामाथि प्रश्न उठाएको छ ।

सञ्चारमाध्यमको प्रयोग
रवि लामिछाने सञ्चारजगत्का एक प्रभावशाली व्यक्ति हुन् । उनको पहुँच र प्रभावले सरकारलाई असहज बनाएको छ । उनका वक्तव्य र अभियानले सरकारलाई दबाबमा पारेको छ ।

सरकार र उनका विपक्षीहरूले मीडियामार्पmत नै उनलाई बदनाम गर्न खोजेको देखिन्छ ।

भ्रष्टाचार र राजनीतिक अस्थिरताको विरोध
रवि लामिछानेले भ्रष्टाचारविरुद्ध कडा आवाज उठाएका छन् । यसले धेरै सत्ताधारी व्यक्तिहरूको स्वार्थलाई असर पु¥याएको छ । उनले सत्ता र शक्ति दुरुपयोगको खुलेर आलोचना गरेका छन् ।

यस्तो अवस्थामा उनलाई बदनाम गर्न र उनको अभियान कमजोर बनाउन राज्य संयन्त्र प्रयोग भएको छ ।

सरकारको दृष्टिकोण र रवि लामिछानेको पक्ष
सरकारले कानूनी प्रक्रियाको पालना गरिरहेको दाबी गर्छ । उनीमाथि लागेको आरोप कानूनी प्रकृतिको हो र त्यसमा हस्तक्षेप नगरेको बताउँछ ।

लामिछानेको बचाव
लामिछानेले आफूमाथि भएका सबै आरोपलाई अस्वीकार गर्दै आएका छन् ।

उनले बारम्बार आफू निर्दाेष रहेको र जनतामाझ सही कुरा ल्याउन प्रतिबद्ध रहेको बताएका छन् ।

उनको तर्क छ कि यी सबै राजनीतिक प्रतिशोधका हिस्सा हुन् । यसले लोकतन्त्रलाई कस्तो प्रभाव पार्छ ?

जनताको विश्वास गुम्ने खतरा
यदि राजनीतिक प्रतिशोधका कारण व्यक्तिलाई निशाना बनाइन्छ भने यो लोकतन्त्रको मूलभूत सिद्धान्तमाथि प्रहार हो ।

जनताले राज्य संयन्त्र र न्यायपालिकाप्रति विश्वास गुमाउन सक्छ । यस्तो प्रवृत्तिले राजनीतिक अस्थिरता निम्त्याउन सक्छ ।

वैकल्पिक नेतृत्वमाथि खतरा
रवि लामिछानेजस्ता नेताहरू वैकल्पिक नेतृत्वका प्रतीक हुन् । उनीमाथिको आक्रमणले नयाँ पुस्ताको राजनीतिमा रुचि घटाउन सक्छ ।

सत्ताको दुरुपयोगको सङ्केत
राजनीतिकरूपमा असहमति जनाउने वा चुनौती दिने व्यक्तिहरूलाई दमन गर्नु लोकतन्त्रमा स्वीकार्य हुँदैन ।

समाप्तिः सत्यको जीत आवश्यक छ
रवि लामिछानेमाथि भइरहेका आक्रमणले लोकतन्त्रको शक्ति र सुदृढतालाई चुनौती दिएको छ । यदि यो सबै राजनीतिक प्रतिशोध हो भने, यो नेपालजस्तो लोकतान्त्रिक मुलुकको लागि घातक हो ।

जनताले यस्ता घटनाक्रमलाई सूक्ष्मरूपमा विश्लेषण गर्नुपर्छ । न्यायालय र राज्य संस्थाहरूले स्वतन्त्रता र निष्पक्षता कायम राख्नुपर्छ ।

रवि लामिछानेमाथि गरिएको व्यवहारले केवल उनलाई होइन, सम्पूर्ण नेपाली जनतालाई प्रभावित गर्न सक्छ । यो मुद्दा केवल एउटा व्यक्तिको होइन, यो देशको राजनीतिक संस्कार र लोकतान्त्रिक प्रणालीको परीक्षण हो ।

रवि लामिछानेबाट पुराना राजनीतिक दलहरूलाई के के खतरा छ ?
रवि लामिछानेको उदयले नेपालको राजनीतिक परिदृश्यमा नयाँ आयाम ल्याएको छ । उनले पुराना राजनीतिक दलहरूको जरा गाडिएको सत्ता संरचनालाई चुनौती दिएका छन् । उनका गतिविधि र जनतामाझको लोकप्रियताले पुराना दलहरूलाई विभिन्न किसिमका चुनौतीहरू प्रस्तुत गरेका छन् ।

युवाहरूको समर्थन गुम्ने डर
रवि लामिछाने विशेषगरी युवाहरूका लागि प्रेरणाको स्रोत बनेका छन् ।

पुराना दलप्रति निराशाः परम्परागत दलहरूले युवाहरूको आशा पूरा गर्न नसकेको अवस्थामा लामिछानेले नयाँ विकल्पको रूपमा आफूलाई प्रस्तुत गरेका छन् ।

डिजिटल प्लेटफर्मको प्रयोगः सामाजिक सञ्जाल र मीडियाको प्रभावकारी प्रयोगले युवाहरूलाई लामिछानेतिर आकर्षित गरिरहेको छ ।

वैकल्पिक राजनीतिः पारदर्शिता, जवाफदेहिता र भ्रष्टाचारमुक्त नेपालको नाराले युवाहरूको मन जितेको छ ।

परम्परागत मतदाताको खस्कँदो भरोसा
पुराना दलहरू जातीय, क्षेत्रीय र वर्गीय आधारमा आफ्ना मतदाताहरूलाई जोड्ने गर्थे । रवि लामिछानेको उदयले यो परिपाटीलाई तोड्न खोजेको छ ।

राष्ट्रिय एजेन्डाः जातीय र क्षेत्रीय सीमाभन्दा माथि उठेर उनले साझा मुद्दाहरू उठाएका छन् ।
शहरी र अर्धशहरी प्रभावः पुराना दलहरूले उपेक्षा गरेका क्षेत्रहरूमा लामिछानेको लोकप्रियता बढिरहेको छ ।

भ्रष्टाचार र कुशासनको पर्दाफास
रवि लामिछानेले पुराना दलहरूको भ्रष्टाचार र कुशासनलाई बारम्बार उजागर गरेका छन् ।

जनताको नजरमा दलहरू कमजोरः उनले दलहरूको असफलता र अनियमिततामाथि कडा आलोचना गरेकाले पुराना दलहरूको छवि बिग्रिएको छ ।

पारदर्शिताको मागः लामिछानेको भ्रष्टाचारविरोधी अभियानले पुराना दलहरूलाई सार्वजनिकरूपमा जवाफदेही बनाएको छ ।

नेतृत्वको वैकल्पिक मोडल
पुराना दलहरूमा नेतृत्व ज्येष्ठता, वंश परम्परा र आन्तरिक गुटबन्दीमा आधारित छ । रवि लामिछानेले यसलाई चुनौती दिएका छन् ।

योग्यता र क्षमताः उनले योग्यता र जनताको समर्थनको आधारमा नेतृत्व गर्न सकिने देखाएका छन् ।

प्रत्यक्ष सम्पर्कः मीडिया र सार्वजनिक मञ्चमार्पmत जनतासँग प्रत्यक्ष सम्पर्क गर्ने उनको शैलीले पुराना दलहरूको जटिल संरचनालाई अप्रसाङ्गिक बनाइरहेको छ ।

छिटो निर्णय र अनुकूलता
पुराना दलहरूको संरचना ढिलो र जटिल छ, तर रवि लामिछानेको पार्टी द्रुत गतिमा जनताको माग अनुसार चल्न सक्षम छ ।

शीघ्र निर्णयः जनताको आवश्यकतालाई तत्काल सम्बोधन गर्ने क्षमताले पुराना दलहरूलाई असहज बनाएको छ ।

मीडिया रणनीतिः लामिछानेको पत्रकारिताबाट आएको अनुभवले जनमत निर्माणमा उनलाई कुशल बनाएको छ ।

जवाफदेहिता र जनसरोकारका मुद्दा
पुराना दलहरू प्रायः जनतासँग टाढिएका देखिन्छन् । लामिछानेले यो खाडललाई भरिरहेका छन् ।
प्रत्यक्ष संवादः नियमितरूपमा जनतासँग संवाद गर्दै उनले उनीहरूको मर्मलाई सम्बोधन गरिरहेका छन् ।

काममा आधारित राजनीतिः नतीजा दिनुपर्ने दबाब पुराना दलहरूमाथि बढिरहेको छ ।

वंशवादी राजनीति खतरामा
पुराना दलहरूको नेतृत्व वंशवादमा आधारित छ । लामिछानेको उदयले यसलाई चुनौती दिएको छ ।

वंशवादविरोधी भावनाः जनता, विशेषगरी युवा पुस्ता, वंशवादी नेताहरूको विकल्प खोजिरहेका छन् ।

योग्य नेतृत्वको खोजीः लामिछानेले पारदर्शिता र योग्यता आधारित नेतृत्वको आवश्यकता देखाएका छन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय छवि र समर्थन
रवि लामिछानेको उदयले नेपालको राजनीतिक परिदृश्यमा अन्तर्राष्ट्रिय ध्यान पनि तानिरहेको छ ।

वैश्विक मान्यताः सुशासन र भ्रष्टाचारविरोधी एजेन्डाले अन्तर्राष्ट्रिय विकास साझेदारहरूको ध्यान आकर्षित गरेको छ ।

राजनीतिक दबाबः पुराना दलहरूलाई सुधार गर्नुपर्ने दबाब थपिएको छ । पुराना दलहरू गठबन्धन र कोलिजनको भरमा सत्ता सञ्चालन गर्छन् । लामिछानेको स्वतन्त्र राजनीति यो परिपाटीलाई तोड्न उन्मुख छ ।

गठबन्धन भत्काउने शक्तिः लामिछानेको लोकप्रियताले दलहरूको परम्परागत समीकरणलाई कमजोर बनाएको छ ।

आफ्नो एजेन्डामा अडिगः रविको स्वतन्त्र शैलीले पुराना दलहरूको प्रभावलाई कम गरिरहेको छ ।
पुरानो राजनीतिक शैलीप्रति असन्तुष्टि रवि लामिछाने पुराना दलहरूको असफलता र परम्परागत शैलीलाई निरन्तर चुनौती दिइरहेका छन् ।

वैकल्पिक आवाजः लामिछानेको उदयले जनतालाई पुराना दलहरूबाहेक अन्य विकल्प पनि सम्भव छ भन्ने विश्वास दिलाएको छ ।

जनतामा नयाँ राजनीतिक चेतनाः पुराना दलहरूको कार्यशैलीप्रति निराश जनतालाई लामिछानेले राजनीतिक चेतना र नयाँ आशा प्रदान गरेका छन् ।

रवि लामिछानेको उदयले पुराना दलहरूको अस्तित्व र राजनीतिक हैसियतमा गम्भीर खतरा सिर्जना गरेको छ । युवाप्रति आकर्षण, भ्रष्टाचारविरोधी अभियान र वैकल्पिक नेतृत्वको प्रस्तावनाले पुराना दलहरूको जरा हल्लाएको छ । अन्त्यमा, रवि बाघ हो, अविचलित क्रान्तिको प्रणेता हो । अब हिजोका दलहरूका झोलेहरूले आफ्नो दिन गन्ती गर्न थाले हुन्छ ।