नेपाल आयल निगमले लोथर खोला र राप्ती नदी दोभानको किनारमा ग्रीनफिल्ड टर्मिनल निर्माण गर्दै अमलेखगंज–लोथर पाइपलाइन विस्तार गर्ने योजना अघि बढाएको छ । यो परियोजना मुलुकको ऊर्जा सुरक्षालाई बलियो बनाउने, ढुवानी प्रणालीलाई आधुनिक रूप दिंदै दीर्घकालीन खर्च घटाउने दिशामा उल्लेखनीय प्रयास हो । हाल अमलेखगंजसम्म पेट्रोलियम पाइपलाइन सञ्चालित छ । अब त्यही पाइपलाइनलाई ६२ किलोमिटर थप विस्तार गरी लोथरसम्म पुर्याइने भएको हो । परियोजनाको लागत करीब १५ अर्ब रुपैयाँ अनुमान गरिएको छ, जसमा नेपाल आयल निगमको १० अर्ब र इन्डियन आयल कर्पोरेशनको पाँच अर्ब लगानी रहनेछ ।
पाइपलाइन बिछ्याउनुको मुख्य फाइदा भनेको ढुवानी लागतमा हुने कटौती हो । हाल अमलेखगंजदेखि लोथरसम्म पेट्रोल, डिजेल र मटीतेल ट्याङ्करमार्फत ढुवानी हुँदै आएको छ । औसतमा दैनिक ५०० भन्दा बढी ट्याङ्करको ओहोरदोहोर हुने र प्रतिट्याङ्कर ढुवानी भाडा न्यूनतम १०,००० रुपैयाँ मान्दा प्रतिदिन ५० लाख र वार्षिक लगभग एक अर्ब ८३ करोड रुपैयाँ निगमले तेल ढुवानीमा खर्च गरिरहेको अनुमान गर्न सकिन्छ ।
पाइपलाइनबाटै लोथरसम्म इन्धन ढुवानी हुने हो भने, भाडा खर्च सीधैं बचत हुनेछ । त्यसो गर्दा १५ अर्बको लगानीमा बनेको पाइपलाइन र भण्डारण गृहको लागत करीब आठ वर्षभित्रमा केवल भाडा बचतबाटै लगानी फिर्ता हुने देखिन्छ । यो तथ्यले यो परियोजना आर्थिकरूपमा लाभदायक मात्रै होइन, दीर्घकालीन ऊर्जा सुरक्षाको दृष्टिले पनि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण रहेको पुष्टि गर्छ । पाइपलाइनको माध्यमबाट इन्धन ढुवानी गर्दा ढुवानी समय, जनशक्ति लागत, सवारी दुर्घटनाको जोखिम, सडकको क्षति, इन्धन चुहावटजस्ता समस्याबाट छुटकारा पाइनेछ । ढुवानी विश्वसनीय, सुरक्षित र निरन्तर हुने भएकोले देशको इन्धन वितरण प्रणाली थप प्रभावकारी बन्नेछ ।
यसबाहेक भण्डारण गृह निर्माणसँगै स्थानीय तहमा रोजगार, व्यवसाय, पूर्वाधार निर्माण र कृषि उत्पादनको बजार अभिवृद्धि हुने देखिन्छ । परियोजनाको स्थल रहेको राप्ती नगरपालिका–१ मा मात्रै २३ बिघा १२ कट्ठा जग्गा उपयोगमा ल्याइँदैछ, जहाँ तटबन्ध, सडक, विद्युत् र खानेपानीजस्ता संरचना बन्नेछन् । यसले पूर्वी चितवनलाई बाढीको जोखिमबाट जोगाउने मात्र होइन, स्थानीय उत्पादन र श्रमको उपयोग गर्दै स्थानीय अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउनेछ ।
सरकार र निगमले यस परियोजनाको पारदर्शितासँगै दक्ष जनशक्ति परिचालन, वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन र स्थानीय सहभागिता सुनिश्चित गर्न जरुरी छ । स्थानीय सरोकारवाला, जनप्रतिनिधि र नागरिकको अपेक्षा अनुसार रोजगार सृजना, व्यावसायिक वातावरण विस्तार र विकासमा उनीहरूको भूमिका सुनिश्चित गरिनुपर्छ । पेट्रोलियम ढुवानी प्रणालीमा पाइपलाइनको उपयोग एक देशका लागि रणनीतिक र पूर्वाधारयुक्त उपलब्धि हो । अमलेखगंज–लोथर पाइपलाइन तथा भण्डारण गृहको निर्माण नेपालको ऊर्जा सुरक्षालाई दिगो बनाउन अग्रगामी कदम हो ।
राज्यको ढुवानी खर्च घटाउनु, आपूर्ति प्रणालीको स्थायित्व बढाउनु र पूर्वाधारको माध्यमबाट स्थानीय समृद्धि ल्याउनु सरकारको महत्त्वपूर्ण दायित्व हो । यो परियोजनाले त्यो दायित्व पूरा गर्ने सम्भावना बोकेको छ । यसर्थ कार्यान्वयनको गति अब ढिला गरिनुहुन्न । कुनै पनि बहानामा परियोजनालाई अवरोध तथा विलम्ब गराउनेतर्फ कुनै पक्ष नलागोस् ।
