• राजेन्द्रप्रसाद कोइराला
अयोध्या मन्दिरको इतिहास धार्मिक र ऐतिहासिक महŒव साथै केही वर्षदेखि विवाद र चर्चाको केन्द्रमा रहेको थियो । अयोध्या विवाद मुख्यतया त्यो स्थानको चार पाश्र्विक संरचना (जसलाई बाबरी मस्जिद भनिन्छ) सँग सम्बन्धित हो र यहाँ भगवान् रामको जन्म भएको ठानिन्छ । यहाँ अयोध्या मन्दिरको इतिहासको सङ्क्षेपमा जानकारी :
१. भगवान् रामको जन्मस्थानः
अयोध्या मन्दिरको मुख्य केन्द्र भगवान् रामको जन्मस्थानको रूपमा परिचित छ । रामायण, जुन एउटा प्राचीन धार्मिक ग्रन्थ हो र कुनै समयमा भगवान् रामको जन्म अयोध्यामा भएको प्रसङ्ग हामीले वर्षौदेखि सुन्दै आएका छौं । त्यस स्थानमा भर्खरै राममूर्तिको प्राण प्रतिष्ठा गरियो ।
२. बाबरी मस्जिदः
सन् १५२८ मा, मुगल सम्राट बाबरले अयोध्यामा एउटा मस्जिद बनाउन लगाए, जसलाई बाबरी मस्जिद भनियो । यो मस्जिदको निर्माणले वर्षौदेखि विवाद उत्पन्न गरेको थियो, किनकि यो भगवान् रामको जन्मस्थानमा बनाइएको थियो जसले गर्दा हिन्दू आस्थामाथि आघात गरेको ठानिन्छ ।
३. अयोध्या विवादः
बाबरी मस्जिदको निर्माणपछि त्यहाँ बारम्बार विवाद हुँदै आएको थियो । १९९२ मा एउटा समूहले मस्जिद तोडफोड गरेपछि ठूलो आन्तरिक र अन्तर्राष्ट्रिय विवाद उत्पन्न भएको थियो र त्यस विवादपछि धेरैले ज्यान पनि गुमाएका थिए । त्यसपछि अयोध्यामा राममन्दिर निर्माणको लागि आन्दोलन र न्यायिक प्रक्रिया जारी भयो ।
४. राममन्दिरको निर्माणः
२०१९ मा सुप्रिम कोर्टले अयोध्यामा राममन्दिर निर्माण गर्न अनुमति दिएको थियो । त्यसपछि भगवान् रामका भक्तहरूले धार्मिकरूपमा मन्दिरको शिलान्यासमा सहभागी हुँदै निर्माण कार्य शुरू गरे ।
५. मन्दिरको भव्य निर्माणः
अयोध्या मन्दिरको निर्माण एक भव्य परियोजना हो, जुन विभिन्न प्रदेश, समूह र व्यक्तिको समर्थनमा गरिएको हो । मन्दिरको निर्माण राष्ट्रिय एकता र धार्मिक समर्थनको प्रतीकको रूपमा लिइएको छ । यद्यपि केही विरोधका आवाज नसुनिएका होइनन् ।
अयोध्या मन्दिरको इतिहास एउटा धार्मिक विश्वास, ऐतिहासिक घटना र कानूनी उतारचढावबाट गुज्रिंदै अहिले यसको निर्माण सम्पन्न भएको छ । राममन्दिर निर्माणले अयोध्या विवाद समाधानको दिशामा कोसेढुङ्गाको काम गरेको छ भन्दा फरक नपर्ला ।
मोदी सरकारको आगमनले यस मुद्दालाई महŒवपूर्ण स्थान दियो, मुख्यगरी २०१९ को सर्वोच्च अदालतको निर्णयपछि । एकातिर सर्वोच्च अदालतको निर्णय अर्कोतिर मोदी सरकारको गठनले यस मुद्दालाई निष्कर्षमा पु¥याउन उल्लेखनीय भूमिका खेल्यो ।
ट्रस्टको गठनः
२०१९ नोवेम्बर मा अदालतको निर्णय पछि मोदी सरकारले २०२० मा ‘श्रीराम जन्मभूमि तीर्थ क्षेत्र ट्रस्ट’ स्थापना ग¥यो । त्यसैगरी ५ अगस्त २०२० मा राममन्दिर निर्माणको जग बसाल्दै भूमि–पूजन समारोहको आयोजना गरियो, जसमा मोदी आफैं उपस्थित भए । भूमिपूजन गर्ने समयमा राममन्दिरका लागि शिलान्यास गर्ने काम भयो । यसलाई एक ऐतिहासिक क्षणको रूपमा लिइयो ।
सरकारले यसको निर्माणको लागि युद्धस्तरमा काम शुरू ग-यो । सरकारले वित्तीय सहायता प्रदान ग-यो र सबै देशवासीलाई यस पुण्य कार्यमा लाग्न प्रोत्साहित ग-यो ।
अयोध्या मन्दिरको निर्माणले भारतीय समाजमा आमूल परिवर्तन ल्याउने कुरामा दुईमत छैन र धार्मिक एवं सांस्कृतिक परम्परालाई दरिलो बनाउन ठूलो मदत गर्नेछ भन्ने विश्वास गरिएको छ । यस घटनाले राष्ट्रिय एकता र सामूहिक भावनामा वृद्धि ल्याउँदै भक्ति र आस्थाप्रति ठूलो टेवा पुग्नुको साथै भाइचाराको भावनालाई अझै मजबूत बनाउँदै लग्नेछ । आशा गरिएको छ कि यस निर्माण कार्यले भारतीय इतिहास र सांस्कृतिक धरोहरका लागि एउटा नयाँ युगको शुरूआत भएको छ ।
यस नयाँ मन्दिरले अयोध्या नगरको मात्र नभएर सारा भारतवासीको साथै नेपालको जनतामा पनि नयाँ रक्तसञ्चार भएको छ र एउटा प्राचीन धार्मिक एवं सांस्कृतिक स्थलको पुनर्निर्माणमा महŒवपूर्ण भूमिका खेलेको छ । यो समर्थन, आदर्श र एकताको अभिव्यक्ति हो र यसले भक्ति र आस्थामा वृद्धि गराएको छ ।
समृद्धि, सामूहिकता, और सांस्कृतिक समृद्धिका लागि यो मन्दिर प्रेरणा स्रोत बनेको छ र यसले धार्मिकता, श्रद्धा र समर्पणको भावना बढाउँछ । मन्दिर निर्माणमा सहयोग गर्ने मानिसहरूले भगवान् रामको जन्मस्थानमा मन्दिर बनाएर एउटा नयाँ युगको शुभारम्भ गरेका छन् ।
राम मन्दिरको निर्माण सम्पन्नताले नेपालले पनि यसबाट धेरै फाइदा लिन सक्छ । जस्तैः धार्मिक पर्यटनमा वृद्धि, दुवै देशले टुरिज्म प्याकेज बनाएर दुवै देशका नागरिकलाई भारतको अयोध्याको राममन्दिर र नेपालको जनकपुरस्थित जानकीमन्दिरलाई पारस्परिक पर्यटनको दिगो मार्ग बनाउन भूमिका खेल्न सक्छ । अयोध्यामा राममन्दिर छ भने जनकपुरमा जानकीमन्दिर छ । यसको महŒवलाई बुझाइरहनु नपर्ला । यसले व्यापारको ठूलो अवसर दुवै देशलाई दिन सक्छ ।
भगवान् रामको पौराणिक जन्मस्थल अयोध्यामा भएको मन्दिरको अभिषेक समारोहले विश्वभरिका हिन्दूबीच एकता र गर्वको भावना भर्न सफल भएको छ भन्दा फरक नपर्ला ।
राममन्दिर निर्माणले सदीयौंदेखिको विवादलाई पूर्णविराम लगाउँदै सामाजिक, धार्मिक आस्था बढाएको छ । यसले समाजलाई जोड्ने एउटा पुलको काम गर्नेछ र भारतलाई समृद्धिको दिशामा अग्रसर गराउने छ र समाजलाई सकारात्मक दिशामा डो-याउने छ ।
