-ओमप्रकाश खनाल
बितेका दुई वर्ष यता वीरगंज र आसपासका क्षेत्रमा यतिखेर पानीको समस्या चर्किएको छ। पिउनेदेखि अन्य खपत र सिंचाइका लागि तराई क्षेत्रमा पानीको स्रोत भूमिगत पानी नै हो। जमनिमुनिको पानीको सतह तल गएपछि अहिले सङ्कट आएको विज्ञहरूले बताइराखेका छन्। अहिले सुक्खा मौसममा समस्या देखिए पनि भूमिगत जलस्रोत उपयोगको दीर्घकालीन नीति नबनाउने हो भने भोलिका दिनमा पानीको अभाव विकराल समस्याको रूपमा आउने सङ्केत देखिइसकेको छ।
वीरगंजका बासिन्दाका लागि पानीको सङ्कट यतिखेर मुख्य सरोकार बनेको छ। अहिले जताततै चासो र गुनासोको मुख्य विषय नै खानेपानी बन्न पुगेको छ। वीरगंजमा खानेपानी आपूर्तिको जिम्मा लिएको खानेपानी संस्थानसँग दैनिक १ करोड ६८ लाख लिटर खानेपानी आपूर्तिको क्षमता रहेको तथ्याङ्क हालै सार्वजनिक भएको थियो। माग १ करोड १५ लाख लिटर हुँदा पनि यो संस्थानले नगर क्षेत्रमा पानीको आपूर्ति सहज बनाउन नसक्नुका पछाडि कमजोर पूर्वाधार मूल कारण देखिएको छ। विडम्बना, क्षमताको ४० प्रतिशत त चुहावट र चोरीमै खेर गएको आँकडा त्यही सरकारी निकायसितै छ।
मागको यो आँकडा नै अपूर्ण रहेको भान हुन्छ। विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको मापदण्ड मान्ने हो भने एकजना मानिसलाई दैनिक ११२ लिटरदेखि १५० लिटर पानी आवश्यक पर्दछ। तर, हामीकहाँ यस्तो खपत ३५ देखि ४५ लिटरमात्रै छ। खानेपानी मन्त्रालयका अनुसार नेपालमा प्रतिव्यक्ति पानीको माग दैनिक औसत माग १०० लिटर छ। यही तथ्याङ्कका आधारमा वीरगंजको जनसङ्ख्या ३ लाख मान्ने हो भने पनि वीरगंजलाई दैनिक ३ करोड लिटर पानी चाहिन्छ। जनसङ्ख्या वृद्धिसँगै पानीको माग बढ्दै जान्छ। पानीको सतह घट्दै गएको अवस्थामा पानीको आपूर्ति कसरी व्यवस्थापन गर्ने ? अहिले मूल चुनौती बनेको छ।
