जिङ्क हाम्रो शरीरका लागि आवश्यक खनिज हो । स्वस्थ रहन प्रत्येक व्यक्तिलाई अलिकति मात्रामा भएपनि यसको आवश्यकता पर्छ । मानव शरीरले जिङ्क उत्पादन गर्न सक्दैन, त्यसैले यो आहारबाट प्राप्त गर्नुपर्छ । शरीरले जिङ्क आफैं बनाउँदैन, त्यसैले हामीले यसलाई खाना
बाट लिनुपर्छ ।
बाट लिनुपर्छ ।जिङ्क शरीरमा धेरै मात्रामा सञ्चित हुँदैन, त्यसैले यसको मात्रा सन्तुलनमा राख्न भोजनमा ध्यान दिनुपर्छ । जिङ्क शरीरमा भण्डारण हुँदैन, त्यसैले नियमित भोजनद्वारा यसको आपूर्ति आवश्यक हुन्छ ।
जिङ्क किन आवश्यक छ ?
जिङ्क शरीरको स्वास्थ्यका लागि विभिन्न तरीकाले महत्त्वपूर्ण छ । शरीरका ३०० भन्दा बढी एन्जाइमहरू जिङ्कमा निर्भर हुन्छन् । यी एन्जाइमहरू प्रोटिन हुन्, जसले रासायनिक प्रतिक्रियामा सहायता गर्छन् । शरीरका सयौं एन्जाइम जिङ्कविना काम गर्न सक्दैनन् । जिङ्क, प्रोटिन र कार्बोहाइड्रेट पाचनदेखि डिएनए निर्माणसम्मका कार्यहरूमा सहभागी हुन्छन् ।
यो शरीरका महत्त्वपूर्ण कार्यहरूमा संलग्न हुन्छ– पाचन, हड्डीको विकास र संरचनादेखि लिएर डिएनए निर्माणसम्म ।
यसले एन्टिअक्सिडेन्टको रूपमा पनि काम गर्छ र प्रतिरक्षा प्रणालीलाई सहयोग पुर्याउँछ । जिङ्क शरीरका कोषहरूलाई क्षति हुनबाट जोगाउँछ र इम्युन प्रणालीलाई सक्रिय राख्छ ।
यो महिलामा डिम्ब विकास र पुरुषमा शुक्राणुको निर्माण र गतिको लागि महत्त्वपूर्ण छ । जिङ्कले प्रजनन क्षमतामा प्रत्यक्ष भूमिका खेल्छ । बालबालिकामा यो मस्तिष्क र स्नायु प्रणालीको विकासका लागि आवश्यक हुन्छ । यो बालविकासका लागि आवश्यक खनिज हो ।
के जिङ्क सर्दी–खोकीसँग लड्न सहयोगी हुन्छ ?
जिङ्कले इम्युन प्रणालीमा भूमिका खेल्छ र सन् १९८० देखि सर्दीको औषधिमा प्रयोग हुँदै आएको छ । कुनै–कुनै अध्ययनले जिङ्कले सर्दीको अवधि १–२ दिनले घटाउन सक्छ भनेपनि यसको प्रभाव स्थायीरूपमा प्रमाणित छैन । सर्दी रोक्ने भन्दा जिङ्कले त्यसको अवधि कम गर्न सघाउँछ ।
तर धेरै जिङ्क सेवन गर्दा पेटको समस्या, बान्ता र धातुको स्वाद जस्ता साइड इफेक्ट हुन सक्छन् । अत्यधिक सेवनले नकारात्मक असर पनि पार्न सक्छ ।
जिङ्कको कति मात्रा आवश्यक हुन्छ ?
युकेको अनुसार पुरुषका लागि दैनिक ९.५ मिलिग्राम, महिलाका लागि दैनिक सात मिलिग्राम, स्तनपान गराइरहेकी महिलालाई थप छ मिलिग्राम (पहिला चार महीना), पछि २.५ मिलिग्राम ।
जिङ्क पाइने खाद्य पदार्थहरूःमासु, मटर, सिमी, दाल, बीउ तथा अन्न, साबुत अन्न र ब्राउन चामल, अन्डा र दूधजन्य उत्पादनहरू ।
फलफूल र तरकारीमा धेरै प्रकारका भिटामिन र खनिज पाइन्छन् तर जिङ्कको मात्रा कम हुन्छ। शाकाहारी खानेकुराबाट प्राप्त हुने जिङ्कको तुलनामा मासुबाट प्राप्त हुने जिङ्क बढी प्रभावकारी हुन्छ । यसको कारण, बोटबिरुवाबाट प्राप्त हुने खाद्य पदार्थहरूमा फाइटेट्स (सङ्ग्रहित फास्फोरसको एक रूप) हुन्छ, यो आन्द्रामा जिङ्कसँग टाँसिएर त्यसको अवशोषण रोक्छ ।
अनुसन्धान अनुसार शाकाहारी र भेगन आहार लिने मानिसहरूमा जिङ्कको मात्रा कम हुन्छ ।
बोटबिरुवाबाट प्राप्त हुने खाद्य पदार्थलाई तयार गर्ने केही तरीकाले जिङ्कको अवशोषण बढाउन सकिन्छ । जस्तै, गेडागुडी र अन्न भिजाउने वा अङ्कुरित गरेमा फाइटेट्सको मात्रा कम हुन्छ । जस्तो कि फर्मेन्टेशनबाट हुन्छ । विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको अनुमान अनुसार विश्वका ३० प्रतिशत जनसङ्ख्यामा जिङ्कको कमी हुने जोखिम छ ।
सप्लिमेन्टबारे के भन्ने ?
यदि तपाईं जिङ्कको सप्लिमेन्ट लिन चाहनुहुन्छ भने धेरै मात्रा नलिनु उपयुक्त हुन्छ । एनएचएसले प्रतिदिन २५ मिलिग्रामभन्दा बढी जिङ्क नलिन सल्लाह दिन्छ । स्रोतः बिबिसी
